پايگاه خبري تحليلي شوش نیوز

مؤلف ـ عباس کرم الهی

روز چهارشنبه 3 دی ماه1365 برابر با 21 ربیع الثانی 1407 هجری قمری و 24 دسامبر 1989 میلادی ، قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء^(ص)سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران تصمیم گرفت که در محور ابوالخصیب در جنوب کشور عراق ، عملیات کربلای 4 را با رمز محمد‌ رسول‌الله^(ص) آغاز نمود .

عملیات آبی ـ خاکی کربلای چهار، یکی از عملیات‌های گسترده و غیرکلاسیک جمهوری اسلامی ایران است ،  که به منظور بهبود شرایط سیاسی ـ نظامی کشور  و انجام عملیات اصلی سال ششم جنگ از ماه‌ها قبل طراحی شده بود تا با ورود به خاک عراق، شهر مهم و اقتصادی بصره را مورد تهدید قرار دهند. رزمندگان اسلام قصد داشتند تلفات گسترده‌ای را به ارتش بعث عراق وارد و جزایری مهمی همچون «ام‌الرصاص و ابوالخصیب» را در اختیار بگیرند، همچنین با ورود به خاک عراق ، نیروهای آنان را در « شبه جزیزه ی فاو» محاصره و از حمله احتمالی به شبه جزیره فاو جلوگیری کنند.

منطقه ی عملیاتی کربلای چهار در جنوب غربی کشور ایران و جنوب شرقی شهر بصره عراق قرار دارد. این منطقه از شمال به آبگرفتگی‌های جنوب زید، از شرق به رودخانه اروند کبیر و اروند صغیر و از غرب به کانال زوجی و شهر تنومه عراق منتهی می‌شود. نیروهای ایرانی برای اینکه بتوانند اهداف خود را در این عملیات کسب کنند، باید از رودخانه وحشی اروند عبور و بعد از تصرف جزایر کشور عراق، خود را به شهر بصره نزدیک می‌کردند، عبور از رودخانه و ورود به خشکی نشان از پیچیدگی و اهمیت منطقه عملیاتی کربلای چهار داشت و سختی کار را برای رزمندگان دوچندان می‌کرد. در این عملیات 23 هزار و 733 نفر پاسدار، 66 هزار 847 نفر سرباز و 113 هزار و 231 نفر نیروی بسیج مردمی حضور داشتند که در قالب 14 لشکر ، 8 تیپ و 31 گردان توپخانه سازماندهی شدند.

فرماندهان کشور عراق که از انجام این عملیات آگاه شده بودند، برای پاتک‌های غافلگیرانه علیه ایران تعداد زیادی از نیروهای خودشان از جمله « 23 تیپ پیاده ـ 2تیپ و 1 گردان مستقل زرهی ـ 2 تیپ از اشکر کماندونی گارد ریاست جمهوری ـ 2 تیپ نیروهای مخصوص و 2 تیپ از لشکر 2 پیاده»را وارد منطقه عملیاتی کربلای چهار نمود . فرستادن این نیروها با توجه به اطلاعات ارسال شده توسط منافقین و کشور آمریکا صورت گرفته بود در واقع از قبل این عملیات لو رفته بود و همین کار باعث شد که ایران به اهداف نهایی خود دست نیابد .

در روزهای نخست ، یعنی در روز جمعه 5 دی ماه1365 عملیات با تحمل تلفات بالای انسانی ، با عقب‌نشینی نیروهای ایرانی، پایان یافت و دو هفته بعد عملیات کربلای ۵ توسط نیروهای ایرانی انجام شد.

هدف ابتدایی تسخیر جزیره ام‌الرصاص و سایر جزایر و جاده‌های اطراف آن بود، تا محاصره شهر بصره تکمیل شود. از دلایل تأکید بر تعجیل در این عملیات تحت تأثیر قرار دادن کنفرانس سازمان همکاری اسلامی بود، که در آن مقطع زمانی در کشور کویت برگزار می‌شد. عراقی‌ها خطوط دفاعی ایستای استواری را در اطراف شهر بصره ساخته بودند. این خطوط شامل ۵حلقه دفاعی بود، که با آب‌راه طبیعی مثل «اروندرود و آبگیرهای مصنوعی همانند دریاچه‌های پرورش ماهی در اطراف رودخانه جاسم »حمایت می‌شد. دریاچه پرورش ماهی، از « مین، سیم خاردار زیرآبی، الکترود و سایر موانع»، انباشته شده بود. علاوه بر این موانع، در پشت هر آب‌راه و هر خط دفاعی نیز «سیستم توپخانه‌ای هدایت راداری، پشتیبانی نیروی هوایی و هلی‌کوپترهای تهاجمی با قابلیت استفاده از گازهای شیمیایی» ، از مواضع عراق پشتیبانی می‌کردند .

درشب عملیات کربلای ۴ آیت الله علی اکبر هاشمی رفسنجانی جانشین وقت فرماندهی کل قوا  اصرار زیادی بر اجرای عملیات داشت. در حالی که محسن رضایی فرمانده ی سپاه پاسداران و صادق خرازی گفته بودند که «عملیات لو رفته‌است.» اما هاشمی رفسنجانی در آقای هاشمی می گوید : « عملیات باید انجام بشود». محسن رضایی در  پاسخ می گوید : « اگر امام هم این شرایط را ببیند، اجازه اجرای عملیات را نمی‌دهد.» ولی به هر جهت عملیات برگزار می شود .

اردستانی، رئیس سابق مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، در این خصوص در کتاب تنبیه متجاوز نوشته‌است: «طی چند روزی که به زمان عملیات باقی مانده بود، بمباران و آتش توپخانه ی عراق روز به روز افزایش می‌یافت، پس از تاریک شدن هوا در روز سوم دی، عراقی‌ها به ریختن فلر به وسیله ی هواپیما و شلیک منور دست زدند. از ساعت ۱۹تا ۲۱بیش از ۵مورد گزارش در مورد اقدامات دشمن به قرارگاه مرکزی رسید.»

وی در ادامه در همین کتاب  نوشته است : « حدود ساعت ۲۲:۰۸با خبرهای گوناگونی که رسید، فرماندهی پی برد که دشمن تک را کشف کرده‌است. اما اوضاع به سختی قابل اداره و بازگشت به شرایط قبل از حمله بود؛ و از سوی دیگر، هنوز تا اندازه‌ای امیدواری وجود داشت. از این رو، در ساعت ۲۲:۳۰سوم دی ماه ۱۳۶۵، رمز عملیات قرائت شد و یگان‌ها در تمام محورها عملیات را آغاز کردند. غواص‌ها باید قبل از آغاز عملیات از رودخانه عبور می‌کردند و از ساعت ۲۱به آب زدند. »

از ساعت ۲۱ غواص‌ها به درون رودخانه رها شدند، اما پس از حدود نیم ساعت، در ساعت ۲۱:۳۵ برادر عزیز سردار محمدعلی جعفری اطلاع داد دشمن با تیربار نیروها را زیر آتش گرفته‌است. این تحرک دشمن نیز مانند شب‌های گذشته عادی فرض شد، لذا دستور داده شد همه در ساعت ۲۲:۳۰ پای کار باشند. اما در ساعت ۲۱:۳۸ لشکر ۱۴ امام حسین^(ع) خبر داد که دشمن روی خط، منور زیادی انداخته و داخل رودخانه نیز با تیربار به نیروها حمله کرده‌است. تمام این اقدامات دشمن داخل تنگه متمرکز شده بود. همان جایی که می‌بایستی تاکتیک ویژه عملیات انجام می‌گرفت. در ساعت ۲۲، فرمانده قرارگاه قدس اعلام کرد که لشکر ۳۱ عاشورا متوقف شده‌است و امکان استفاده از لشکر ۴۱ ثارالله نیز وجود ندارد و تیربار دشمن در خط و روی آب، نیروها را هدف گرفته‌است. در محور قرارگاه قدس لشکرهای ۱۴ امام حسین، ۲۱ امام رضا و ۳۱ عاشورا در ساعات نخست حمله و قبل از درگیری، تلفات زیادی متحمل شدند. با این همه، فرمانده سپاه ابراز می‌داشت شرایط حاد نیست.

سردار محمدعلی جعفری می گوید : « سردار محسن رضایی ، حق بزرگی به گردن همه ی  ما دارند. او طراح عملیات‌های بزرگی بوده‌است. اغلب این عملیات‌ها موفق بوده‌است. نباید در یک موضوعی که مطرح می‌شود، ایشان را محور عقده‌گشایی و مورد شماتت قرار داد. عملیات کربلای ۴عملیات اصلی ما بود. ما عملیات‌های مختلفی داشتیم که ماه‌ها برای آن تلاش کردیم، اما موفقیت‌آمیز نبود و به نتیجه نمی‌رسید. «عملیات رمضان، والفجر مقدماتی ، بدر و رمضان» از این دست عملیات‌ها بوده‌است. کربلای ۴هم عملیاتی بود که ناموفق شد. بعضی‌ها شماتت می‌کنند که چرا عملیات لو رفت؟ یک منطق نظامی وجود دارد که ما در تمام عملیات‌هامان نسبتی از لو رفتگی را داشتیم. اگر چنین تصوراتی را مبنا قرار می‌دادیم نباید هیچ عملیاتی را انجام می‌دادیم. در حین عملیات کربلای ۴با مواجهه شدید دشمن روبرو شدیم.»

مراسم خاک‌سپاری

پیکر غواصان به شهادت رسیده در عملیات کربلای ۴ به همراه ۱۰۰ سرباز گمنام دیگر، طی مراسمی در روز سه شنبه۲۶ خرداد ۱۳۹۴« یعنی 7 سال و6 ماه و 7 روز پیش»در تهران و از میدان بهارستان تا معراج شهدا، تشییع شد. برخی از چهره‌های سیاسی، نظامی، ورزشی و هنری نیز در این مراسم حضور داشتند.